زندگی نامه امام حسن عسکری(ع)

 

 

زندگی نامه حضرت امام حسن عسکری (ع )

امام حسن عسکری (ع ) در سال 232هجری در مدینه چشم به جهان گشود . مادر والا گهرش سوسن یا سلیل زنی لایق و صاحب فضیلت و در پرورش فرزند نهایت مراقبت راداشت ، تا حجت حق را آن چنان که شایسته است پرورش دهد . این زن پرهیزگار در سفری که امام عسکری (ع ) به سامرا کرد همراه امام بود و در سامرا از دنیا رحلت کرد .
کنیه آن حضرت ابامحمد بود .

صورت و سیرت امام حسن عسکری (ع )

امام یازدهم صورتی گندمگون و بدنی در حد اعتدال داشت . ابروهای سیاه کمانی ، چشمانی درشت و پیشانی گشاده داشت . دندانها درشت و بسیار سفید بود . خالی بر گونه راست داشت . امام حسن عسکری (ع ) بیانی شیرین و جذاب و شخصیتی الهی باشکوه و وقار و مفسری بی نظیر برای قرآن مجید بود . راه مستقیم عترت و شیوه صحیح تفسیر قرآن را به مردم و به ویژه برای اصحاب بزرگوارش - در ایام عمر کوتاه خود - روشن کرد .

دوران امامت

به طور کلی دوران عمر 29ساله امام حسن عسکری (ع ) به سه دوره تقسیم می گردد :
دوره اول 13سال است که زندگی آن حضرت در مدینه گذشت .
دوره دوم 10سال در سامرا قبل از امامت .
دوره سوم نزدیک 6 سال امامت آن حضرت می باشد .
دوره امامت حضرت عسکری (ع ) با قدرت ظاهری بنی عباس رو در روی بود .
خلفایی که به تقلید هارون در نشان دادن نیروی خود بلندپروازیهایی داشتند .
امام حسن عسکری (ع ) از شش سال دوران اقامتش ، سه سال را در زندان گذرانید . زندانبان آن حضرت صالح بن وصیف دو غلام ستمکار را بر امام گماشته بود ، تا بتواند آن حضرت را - به وسیله آن دو غلام - آزار بیشتری دهد ، اما آن دو غلام که خود از نزدیک ناظر حال و حرکات امام بودند تحت تأثیر آن امام بزرگوار قرار گرفته به صلاح و خوش رفتاری گراییده بودند . وقتی از این غلامان جویای حال امام شدند ، می گفتند این زندانی روزها روزه دار است و شبها تا بامداد به عبادت و راز و نیاز با معبود خود سرگرم است و با کسی سخن نمی گوید .
عبیدالله خاقان وزیر معتمد عباسی با همه غروری که داشت وقتی با حضرت عسکری ملاقات می کرد به احترام آن حضرت برمی خاست ، و آن حضرت را بر مسند خود می نشانید . پیوسته می گفت : در سامره کسی را مانند آن حضرت ندیده ام ، وی زاهدترین و داناترین مردم روزگار است .
پسر عبیدالله خاقان می گفت : من پیوسته احوال آن حضرت را از مردم می پرسیدم . مردم را نسبت به او متواضع می یافتم . می دیدم همه مردم به بزرگواریش معترفند و دوستدار او می باشند .
با آنکه امام (ع ) جز با خواص شیعیان خود آمیزش نمی فرمود ، دستگاه خلافت عباسی برای حفظ آرامش خلافت خود بیشتر اوقات ، آن حضرت را زندانی و ممنوع از معاشرت داشت .
" از جمله مسائل روزگار امام حسن عسکری (ع ) یکی نیز این بود که از طرف خلافت وقت ، اموال و اوقات شیعه ، به دست کسانی سپرده می شد که دشمن آل محمد (ص ) و جریانهای شیعی بودند ، تا بدین گونه بنیه مالی نهضت تقویت نشود .
چنانکه نوشته اند که احمد بن عبیدالله بن خاقان از جانب خلفا ، والی اوقاف و صدقات بود در قم ، و او نسبت به اهل بیت رسالت ، نهایت مرتبه عداوت را داشت " .
" نیز اصحاب امام حسن عسکری ، متفرق بودند و امکان تمرکز برای آنان نبود ، کسانی چون ابوعلی احمد بن اسحاق اشعری در قم و ابوسهل اسماعیل نوبختی در بغداد می زیستند ، فشار و مراقبتی که دستگاه خلافت عباسی ، پس از شهادت حضرت رضا (ع ) معمول داشت ، چنان دامن گسترده بود که جناح مقابل را با سخت ترین نوع درگیری واداشته بود . این جناح نیز طبق ایمان به حق و دعوت به
اصول عدالت کلی ، این همه سختی را تحمل می کرد ، و لحظه ای از حراست ( و نگهبانی ) موضع غفلت نمی کرد " .
اینکه گفتیم : حضرت هادی (ع ) و حضرت امام حسن عسکری (ع ) هم از سوی دستگاه خلافت تحت مراقبت شدید و ممنوع از ملاقات با مردم بودند و هم امامان بزرگوار ما - جز با یاران خاص و کسانی که برای حل مشکلات زندگی مادی و دینی خود به آنها مراجعه می نمودند - کمتر معاشرت می کردند به جهت آن بود که دوران غیبت حضرت مهدی (ع ) نزدیک بود ، و مردم می بایست کم کم بدان خو گیرند ، و
جهت سیاسی و حل مشکلات خود را از اصحاب خاص که پرچمداران مرزهای مذهبی بودند بخواهند ، و پیش آمدن دوران غیبت در نظر آنان عجیب نیاید . باری ، امام حسن عسکری (ع ) بیش از 29سال عمر نکرد ولی در مدت شش سال امامت و ریاست روحانی اسلامی ، آثار مهمی از تفسیر قرآن و نشر احکام و بیان مسائل فقهی و جهت دادن به حرکت انقلابی شیعیانی که از راههای دور برای کسب فیض به محضر امام (ع ) می رسیدند بر جای گذاشت .
در زمان امام یازدهم تعلیمات عالیه قرآنی و نشر احکام الهی و مناظرات کلامی جنبش علمی خاصی را تجدید کرد ، و فرهنگ شیعی&nbsp- که تا آن زمان شناخته شده بود - در رشته های دیگر نیز مانند فلسفه و کلام باعث ظهور مردان بزرگی چون یعقوب بن اسحاق کندی ، که خود معاصر امام حسن عسکری بود و تحت تعلیمات آن امام ، گردید .
در قدرت علمی امام (ع ) - که از سرچشمه زلال ولایت و اهل بیت عصمت مایه گرفته بود - نکته ها گفته اند . از جمله : همین یعقوب بن اسحاق کندی فیلسوف بزرگ عرب که دانشمند معروف ایرانی ابونصر فارابی شاگرد مکتب وی بوده است ، در مناظره با آن حضرت درمانده گشت و کتابی را که بر رد قرآن نوشته بود سوزانید و بعدها از دوستداران و در صف پیروان آن حضرت درآمد .

شهادت امام حسن عسکری (ع )

شهادت آن حضرت را روز جمعه هشتم ماه ربیع الاول سال 260هجری نوشته اند .
در کیفیت وفات آن امام بزرگوار آمده است : فرزند عبیدالله بن خاقان گوید
روزی برای پدرم ( که وزیر معتمد عباسی بود ) خبر آوردند که ابن الرضا - یعنی حضرت امام حسن عسکری&nbsp- رنجور شده ، پدرم به سرعت تمام نزد خلیفه رفت و خبر را به خلیفه داد . خلیفه پنج نفر از معتمدان و مخصوصان خود را با او همراه کرد .
یکی از ایشان نحریر خادم بود که از محرمان خاص خلیفه بود ، امر کرد ایشان را که پیوسته ملازم خانه آن حضرت باشند ، و بر احوال آن حضرت مطلع گردند . و طبیبی را مقرر کرد که هر بامداد و پسین نزد آن حضرت برود ، و از احوال او آگاه شود . بعد از دو روز برای پدرم خبر آوردند که مرض آن حضرت سخت شده است ، و ضعف بر او مستولی گردیده . پس بامداد سوار شد ، نزد آن حضرت رفت و اطبا را - که عموما اطبای مسیحی و یهودی در آن زمان بودند - امر کرد که از خدمت آن حضرت دور نشوند و قاضی القضات ( داور داوران ) را طلبید و گفت ده نفر از علمای مشهور را حاضر گردان که پیوسته نزد آن حضرت باشند . و این کارها را برای آن می کردند که آن زهری که به آن حضرت داده بودند بر مردم معلوم نشود و نزد مردم ظاهر سازند که آن حضرت به مرگ خود از دنیا رفته ، پیوسته ایشان ملازم خانه آن حضرت بودند تا آنکه بعد از گذشت چند روز از ماه ربیع الاول سال 260 ه . ق آن امام مظلوم در سن 29سالگی از دار فانی به سرای باقی رحلت نمود .
بعد از آن خلیفه متوجه تفحص و تجسس فرزند حضرت شد ، زیرا شنیده بود که فرزند آن حضرت بر عالم مستولی خواهد شد ، و اهل باطل را منقرض خواهد کرد ... تا دو سال تفحص احوال او می کردند ... .
این جستجوها و پژوهشها نتیجه هراسی بود که معتصم عباسی و خلفای قبل و بعد از او - از طریق روایات مورد اعتمادی که به حضرت رسول الله (ص ) می پیوست ، شنیده بودند که از نرگس خاتون و حضرت امام حسن عسکری فرزندی پاک گهر ملقب
به مهدی آخر الزمان - همنام با رسول اکرم (ص ) ولادت خواهد یافت و تخت ستمگران را واژگون و به سلطه و سلطنت آنها خاتمه خواهد داد . بدین جهت به بهانه های مختلف در خانه حضرت عسکری (ع ) رفت و آمد بسیار می کردند ، و جستجو می نمودند تا از آن فرزند گرامی اثری بیابند و او را نابود سازند .
به راستی داستان نمرود و فرعون در ظهور حضرت ابراهیم (ع ) و حضرت موسی (ع ) تکرار می شد . حتی قابله هایی را گماشته بودند که در این کار مهم پی جویی کنند . اما خداوند متعال - چنانکه در فصل بعد خواهید خواند - حجت خود را از گزند دشمنان و آسیب زمان حفظ کرد ، و همچنان نگاهداری خواهد کرد تا مأموریت الهی خود را انجام دهد .
باری ، علت شهادت آن حضرت را سمی می دانند که معتمد عباسی در غذا به آن حضرت خورانید و بعد ، از کردار زشت خود پشیمان شد . بناچار اطبای مسیحی و یهودی که در آن زمان کار طبابت را در بغداد و سامره به عهده داشتند ، به ویژه در مأموریتهایی که توطئه قتل امام بزرگواری مانند امام حسن عسکری (ع ) در میان بود ، برای معالجه فرستاد .
البته از این دلسوزیهای ظاهری هدف دیگری داشت ، و آن خشنود ساختن مردم و غافل نگهداشتن آنها از حقیقت ماجرا بود .
بعد از آگاه شدن شیعیان از خبر درگذشت جانگداز حضرت امام حسن عسکری (ع ) شهر سامره را غبار غم گرفت ، و از هر سوی صدای ناله و گریه برخاست . مردم آماده سوگواری و تشییع جنازه آن حضرت شدند .

ماجرای جانشین بر حق امام عسکری

ابوالادیان می گوید : من خدمت حضرت امام حسن عسکری (ع ) می کردم . نامه های آن حضرت را به شهرها می بردم . در مرض موت ، روزی من را طلب فرمود و چند نامه ای نوشت به مدائن تا آنها را برسانم . سپس امام فرمود : پس از پانزده روز باز داخل سامره خواهی شد و صدای گریه و شیون از خانه من خواهی شنید ، و در آن موقع مشغول غسل دادن من خواهند بود .
ابوالادیان به امام عرض می کند : ای سید من ، هرگاه این واقعه دردناک روی دهد ، امامت با کیست ؟
فرمود : هر که جواب نامه من را از تو طلب کند .
ابوالادیان می گوید : دوباره پرسیدم علامت دیگری به من بفرما .
امام فرمود : هرکه بر من نماز گزارد .
ابوالادیان می گوید : باز هم علامت دیگری بگو تا بدانم .
امام می گوید : هر که بگوید که در همیان چه چیز است او امام شماست .
ابوالادیان می گوید : مهابت و شکوه امام باعث شد که نتوانم چیز دیگری بپرسم . رفتم و نامه ها را رساندم و پس از پانزده روز برگشتم . وقتی به در خانه امام رسیدم صدای شیون و گریه از خانه امام بلند بود . داخل خانه امام ، جعفر کذاب برادر امام حسن عسکری را دیدم که نشسته ، و شیعیان به او تسلیت می دهند و به امامت او تهنیت می گویند . من از این بابت بسیار تعجب کردم پیش رفتم
و تعزیت و تهنیت گفتم . اما او جوابی نداد و هیچ سؤالی نکرد . چون بدن مظهر امام را کفن کرده و آماده نماز گزاردن بود ، خادمی آمد و جعفر کذاب را دعوت کرد که بر برادر خود نماز بخواند . چون جعفر به نماز ایستاد ، طفلی گندمگون و پیچیده موی ، گشاده دندانی مانند پاره ماه بیرون آمد و ردای جعفر را کشید و گفت : ای عمو پس بایست که من به نماز سزاوارترم .
رنگ جعفر دگرگون شد . عقب ایستاد . سپس آن طفل پیش آمد و بر پدر نماز گزارد و آن جناب را در پهلوی امام علی النقی علیه السلام دفن کرد . سپس رو به من آورد و فرمود : جواب نامه ها را که با تو است تسلیم کن . من جواب نامه را به آن کودک دادم . پس " حاجزوشا " از جعفر پرسید : این کودک که بود ، جعفر گفت : به خدا قسم من او را نمی شناسم و هرگز او را ندیده ام .
در این موقع ، عده ای از شیعیان از شهر قم رسیدند ، چون از وفات امام (ع ) با خبر شدند ، مردم به جعفر اشاره کردند . چند تن از آن مردم نزد جعفر رفتند و از او پرسیدند : بگو که نامه هایی که داریم از چه جماعتی است و مالها چه مقدار است ؟
جعفر گفت : ببینید مردم از من علم غیب می خواهند ! در آن حال خادمی از جانب حضرت صاحب الامر ظاهر شد و از قول امام گفت :
ای مردم قم با شما نامه هایی است از فلان و فلان و همیانی ( کیسه ای ) که در آن هزار اشرفی است که در آن ده اشرفی است با روکش طلا .
شیعیانی که از قم آمده بودند گفتند : هر کس تو را فرستاده است امام زمان است این نامه ها و همیان را به او تسلیم کن .
جعفر کذاب نزد معتمد خلیفه آمد و جریان واقعه را نقل کرد .
معتمد گفت :
بروید و در خانه امام حسن عسکری (ع ) جستجو کنید و کودک را پیدا کنید . رفتند و از کودک اثری نیافتند . ناچار " صیقل " کنیز حضرت امام عسکری (ع ) را گرفتند و مدتها تحت نظر داشتند به تصور اینکه او حامله است . ولی هرچه بیشتر جستند کمتر یافتند . خداوند آن کودک مبارک قدم را حفظ کرد و تا زمان ما نیز در کنف حمایت حق است و به ظاهر از نظرها پنهان می باشد . درود خدای بزرگ بر
او باد .

زیارتنامه حضرت امام حسن عسکری (ع )

درود بر تو ای سرورم ای ابامحمد حسن بن علی آن راهنمای راه یافته و رحمت خدا وبرکات او
درود بر تو ای ولی و نماینده خدا و فرزند اولیائش
درود بر تو ای حجت خدا و فرزند حجت های او
درود بر تو ای برگزیده خدا و فرزند برگزیدگانش سلام و
درود بر تو ای جانشین خدا و فرزند جانشینانش و پدر جانشین او
درود بر تو ای خاتم پیامبران
درود بر تو ای فرزند آقای اوصیاء درود بر تو ای فرزند امیرمؤمنان
درود بر تو ای فرزند بانوی بانوان جهانیان
درود بر تو ای فرزند پیشوایان
درود بر تو ای فرزند اوصیاء راهنمایان
درود بر تو ای عصمت و نگهبان پرهیزکاران
درود بر تو ای امام رستگاران
درود بر تو ای اساس اهل ایمان
درود بر تو ای گشایش قلب اندوهناکان
درود بر تو ای وارث پیامبران برگزیده خدا
درود بر تو ای خزینه دار علم وصی رسول خدا
درود بر تو ای دعوت کننده به احکام و قوانین خدا
درود بر تو ای گویای به کتاب خدا
درود بر تو ای حجت حجتهای الهی
درود بر تو ای راهنمای امت ها
درود بر تو ای ولی و سرپرست نعمتها
درود بر تو ای گنجینه دانش
درود بر تو ای کشتی بردباری
درود بر تو ای پدر امام منتظر که عیان است برای خردمند حجت او و معرفت او به یقین ثابت و مبرهن است آنکه در پرده است از دیده ستمکاران
و نهان است از دولت و حکومت فاسقان و بازگردانید پروردگار ما بوسیله او اسلام ناب و تازه را بعد از گرفتگی و فرسودگی و قرآن را نو و تازه پس از کهنگی و
پژمردگی گواهم ای مولا و سرورم که تو بدرستی به پا داشتی نماز را و ادا کردی زکوة را و امر به معروف کردی و نهی از منکر نمودی و دعوت کردی به سوی راه
پروردگارت با کلام حکمت آمیز و با پند و اندرز نیکو و پرستیدی خدا را خالصانه تا آخر عمرت از خدا درخواست می نمایم به آن شأن و مقامی که نزد او دارید که بپذیرد
زیارت مرا از شما و قدردانی نماید کوششم را به سوی شما و اجابت فرماید دعایم را بوسیله شما و قرار بدهد مرا از یاوران حق و پیروان و همراهانش و دوستانش و
دوست دارانش و درود بر تو و رحمت خدا و برکات او
خدایا درود فرست بر آقای ما محمد و خاندان محمد و درود فرست بر حسن بن علی راهنمای بسوی دین تو و دعوت کننده به سوی راه تو پرچم هدایت و راستی و چراغ
تقوی و معدن گوهر خردمندی و جایگاه فرزانگی و باران رحمت بر مردم و ابر حکمت بار و دریای پند و اندرز و وارث پیشوایان و گواه بر امت که معصوم و
پاکند از هر گناه و منزه از هر نقص و با فضیلت و مقرب درگاه خدا و پاکیزه از پلیدی آنچنانکه به ارث دادی به او علم قرآن را و الهام کردی او را فرجام داوری
و سخنوری و نصب کردی او را نشانه ای برای اهل قبله خود و قرین ساختی طاعت او را به پیروی خودت و واجب نمودی دوستی او را بر همه آفریدگانت
خدایا چنانکه بازگشت نمود نیکویی و بی آلایشی در یگانگی تو و نابود کرد کسانیکه فرو رفته بودند در تشبیه تو به مخلوق ؟ و طرفداری و حمایت کرد از اهل ایمان به تو پس رحمت
فرست پروردگارا بر او رحمتی که او را به مقام خاشعان رساند و بالا برد او را در بهشت به درجه جدش خاتم پیغمبران و برسان او را از جانب ما تحیت و سلام و عطا
کن از آستان خودت در دوستی او بخشش فزون و احسان و آمرزش و خوشنودی را زیرا تویی صاحب فضل و رحمت بزرگ و نعمتی گرانمایه
ای همیشه ای پاینده ای زنده ای پایدار ای برطرف کننده گرفتاری و اندوه و
ای گشاینده غم و ای برانگیزنده رسولان و ای که وعده هایت همه راست است و ای زنده
که نیست معبودی جز تو توسل جویم به درگاهت و به حبیب و دوست تو محمد و وصی
محمد علی پسر عمش و دامادش بر دخترش آنکه پایان دادی بوسیله آن دو شریعت ها
را و گشودی به آن دو در فهم تأویل و پیش درآمد و رازهای قرآن را درود فرست به
آن دو یک نوع درودی که گواهش باشند اولین و آخرین و آنهایند موجب نجات
دوستان و شایستگان و توسل جویم به فاطمه زهرا مادر ائمه و امام راهنمایان و
بانوی بانوان جهانیان که شفاعت کنند درباره شیعیان اولادش که پاکند همه و رحمت
فرست بر او رحمت همیشگی و پایان ناپذیر جاویدان تا پایان روزگار و توسل جویم به
درگاه تو به حسن آن پسندیده پاک و پاکیزه و حسین ستم دیده پسندیده نیک پرهیزکار
دو آقای جوانان اهل بهشت و دو بهترین امام خیرخواه دو پاکیزه دو پرهیزکار دو
آقای با نظیف و پاک دو شهید و دو ستم دیده دو کشته شده در راه حق درود فرست بر
آن دو تا برآید آفتاب و فرو شود درودی پیوسته و پشت سر هم و توسل می جویم
بدرگاه تو به علی بن الحسین آقای عابدان و مستور از ترس ستمکاران و به محمد بن
علی باقر آن امام پاک و نور درخشان آن دو امام بزرگ کلید برکت ها و دو چراغ
تاریکیها و درود فرست بر آن دو بزرگوار تا درآید شب و روشن شود روز رحمتی در
صبح و شام و توسل می جویم به تو به جعفر بن محمد آن راستگوی از طرف خدا و گویا و
سخنور در دانش خدا به موسی بن جعفر بنده شایسته در خود و آن وصی خیرخواه که هر
دو امام و راهنما و راه یافته و وافی و کافی بودند درود فرست بر آن دو بزرگوار
تا تسبیح گوید تو را فرشته و به حرکت درآید برای تو چرخی درودی که برایت و
افزون شود و فانی و نابود نشود هرگز و توسل می جویم به تو به علی بن موسی الرضا و
به محمد بن علی مرتضی دو امام پاکیزه و برگزیده درود بر آن دو امام بزرگوار تا
روشن باشد بامدادی و دائم و باقی است درودی که برافرازد آن دور بسوی خوشنودیت
در مراتب اعلی از بهشت تو و توسل می جویم بدرگاه تو به علی بن محمد رهبر و حسن
بن علی آن دو راهنما و آن دو قیام کنندگان به امر بندگانت و آزموده به رنج و
سختیهای هول انگیز و پر هراس و آن دو شکیبا در مقابل کینه های لغزاننده رحمت
فرست بر آنها معادل پاداش صابران و برابر ثواب رستگاران درودی که آماده کنند
برای آنها مقام بلندی را و توسل می جویم به تو ای پروردگار به امام ما و محقق
زمان ما آن روز وعده داده شده و آن گواه گواهی شده و آن نور درخشنده تر و تابش
روشن تر و آن یاری شده به رعب و ترس و پیروز یافته با سعادت درود فرست بر او
به تعداد میوه ها و برگهای درخت و اجزاء ریگها به شماره موها و گرگ ها و به عدد
آنچه فراگیرد به او دانش تو و بشمارد کتاب (تدوین و تکوین تو) رحمتی که غبطه
خورند بدان اولین و آخرین خدایا محشور نما ما را در گروه او و نگاه بدار ما را
بر اطاعت او و پاسداری نما به دولت او و هدیه و تحفه ده به ما به ولایت او و
یاری کن ما را بر دشمنان ما به عزت او و قرار ده ما را ای پروردگار از
توبه کاران ای مهربانترین مهربانان خدایا براستی ابلیس متمرد و سرکش لعنتی
همانا از تو نظر خواست برای گمراه نمودن خلقت و تو مهلت دادی او را و از تو
فرصت خواسته برای گمراه کردن بندگانت پس مهلتش دادی از جهت دانش قدیمت
درباره او و اکنون آشیانه گروه و لشکر او و زیاده شده و ازدحام کرده سپاهیانش و
پراکنده شدند دعوت کنندگان او در اطراف زمین و مبلغین او گمراه کردند بندگان
تو را دسته دسته و گروههای پراکنده و حزبها و دسته جات سرکش و همانا خودت وعده
دادی به کندن ریشه او و بر هم زدن دستگاهش نابود نما اولادش و سپاه او و پاک
گردان کشورهای خود را از بدعتها و اختلافی که به وجود آورده و راحت کن بندگان
خود را از روشها و قیاسهایش و قرار بده روزگار بدی برای آنها و بگستران عدل خود
را و پدید آر دین خود را و نیرو ده دوستانت را و سست نما دشمنانت را و واگذار
سرزمینهای شیطان و سرزمینهای دوستانش را به اولیاء خود و جاویددار آنها را در
دوزخ و بچشان آنها را از عذاب دردناک و مقرر دار لعنت های خود را که به ودیعت
نهاده ای در جاهای نحس آفرینش و زشتیهای طبیعت بر سر آنها فروبار که موکل بر
آنها گردند و جاری کردند در میان آنها هر صبح و شام و هر چاشتگاه و پسین
پروردگارا عطا کن به ما در دنیا حسنه و در آخرت حسنه ای و نگهدار ما را به رحمت
خودت از عذاب آتش ای مهربانترین مهربانان